یمن / آشنایی با کشور یمن/محمد حسنی سعدی

کشور یمن در جنوب غربی قاره آسیا و در جنوب شبه جزیره عربستان واقع در خاور میانه می باشد و پایتخت آن شهر صنعا نام دارد.

یمن 555000 کیلو متر مربع وسعت دارد دارای دو ساحل مهم غربی در کرانه دریای سرخ و جنوبی در کرانة دریای عرب است.

 از شمال به عربستان سعودی، از جنوب دریای عرب از مغرب به دریای سرخ و از شرق به عمان محدود می شود.

حکومت های باستانی یمن :

یمن از قدیم ناحیه ی آباد و خرم دارای منابع طبیعی فراوان بوده است و حکومت های باستانی متعددی داشته است.

1ـ دولت قتبان: این دولت در جنوب غربی سرزمین یمن و جنوب دولت سبا و شرق ربع الخالی و در نزدیکی حضر موت قرار داشته است.

آغاز تاریخ این دولت مهم از سبا قدریمی تر و با دولت معین معاصر است و انقراض آن در سده دوم پیش از میلاد می باشد. قتبان قبل از اقتدار دولت سبا مملکتی قوی و نخست متحد دولت معین بود که با دولت سبا جنگ کرد ولی بعد متحد دولت سبا شد.

2ـ دولت معین : یکی از قدیمی ترین دولت های عربی است و آغاز آن از سال 1300 قبل از میلاد تا سال 360 میلادی قبل از میلاد به طول انجامید و در جنوب دولت سبا و مشرق دولت قتبان قرار داشته است.

از اوایل  هزاره قبل از میلاد مسیح تمدن کافی داشته مهمی تأسیس کرده پایتخت این دولت قرنا (قرنه) بود در زمان قدرت خود خط شاهراه تجارتی شمال را تحت نفوذ خود داشتند. معینی ها قریب 28 یا 29 پادشاه داشتند..

3ـ دولت سبا: از مهم ترین دول و ممالک تاریخ باستان بوده است این دولت در جنوب دولت معین و شمال دولت قتبان و شمال غربی حضر موت و در سمت مشرق ربع الخالی واقع بوده است. آغاز دولت از قرن هشتم قبل از میلاد است.

دولت سبا تا زمان انقراض به 4 دوره تقسیم می شود که با چهار واقعه توام است یعنی در دوره اول و دوم با انقراض یا از دست رفتن موقعیت مهم دولت معین دوره سوم با از میان رفتن دولت قبان و بالا گرفتن نفوذ ریدان و حمیرهادوره چهارم با استیلای اولیه حبشه و انقراض دولت حضر موت مقارن است دولت سبا پس از غلبه بر دولت معین صرواح را پایتخت قرار دادند ولی بعد از ساختن سد تاریخی سبا که سدمأرب نام داشت پایتخت را به شهر مأرب انتقال دادند سپس بر راه های تجاری تسلط یافتند.

4ـ دولت باستانی حمیر: بر اساس نظر اغلب تاریخ دانان به دو دوره پادشاهی تقسیم می شود دوره اول ملوک سبا و ذی ریدان (115 ق م تا 300 م)  و دوره دوم ملوک ذی ریدان و حضر موت و یمنت (300 م تا 525 م ) که حمیری ها در سرزمین های جنوبی اعراب حضور پیدا کردند.

بنیان گذار دوره اول : آل شرح بن یخصب بوده که از سال (115 قبل از میلاد تا 300 میلادی ) حکومت کرده است.

 دوره دوم: بنیان گذار آن شمر بن ناشر النعم از سال (300 میلادی تا نهایت سال 525 میلادی ) بوده است.

درگیری ها در این دوره تا بین دولت های حمیر و حبشه یمن و گاهی چند دولت بر علیه امرای قلعه و طوایف گوناگون پیش می آمد و پادشاه حبشه گاهی با یک دولت و گاهی با یک دولت دیگر متحد می شد و سپس پادشاه حبشه بر دول سبا، ریدان و حمیر فائق آمد.

در کتابی رومی به نام دریا نوردی دریای اریتره در قرن اول میلادی تألیف شده چنین گوید که حمیریها در قسمت اعظم عربستان و تمامی اراضی یمن تا حدود حضرموت ساحل شرقی آفریقا را تحت سیطره داشتند و پادشاه آنها کریبائل نام داشته است که با رومی ها روابط دوستانه داشت.

از حدود 300 سال پیش از میلاد تا انقراض دول یمن با تسلط رومیان و دولت حبشه تا سال 525 میلادی که تسلط ایرانیان بر این منطقه آغاز می شود و سپس نیز با ظهور اسلام تغییر و تحولات حکومتی یمن نیز آغاز می شود با چیرگی ایران بر جنوب عربستان در سال 597 میلادی یمن نیز به وسیله شاهنشاهان ساسانی به تصرف ایران در آمده و تا ظهور اسلام تابع حکومت ایران بود.

اسلام پس از مدتی از ظهور در یمن نفوذ یافت و عبدالله بن اسحاق بن ابراهیم حاکم یمن شد و تا سال 1750 میلادی جز قلمرو عثمانی بود و با سقوط امپراتوری عثمانی در سال 1934 میلادی با انعقاد قرار دادی با انگلستان به استقلال رسید و در سال 1962 به جمهوری یمن تبدیل شد.

در قرن شانزدهم ترکان عثمانی شمال و غرب این سرزمین را اشغال کردند و تا سال 1911 مستقر بودند و در سال 1839 بریتانیا بندر عدن را اشغال کرد و انگلیسی ها و عثمانی ها برای بدست آوردن یمن در قرن های اخیر با هم درگیر شدن ولی عثمانی پس از شکست در جنگ جهانی اول در سال 1918 مجبور به ترک یمن شدند.

مردم یمن در سال 1962 با انقلاب خود حکومت پادشاهی را سرنگون کرد و در سال 1963 دست به مبارزه مسلحانه علیه استعمار انگلیس زدند و در سال 1967 میلادی آنها را بیرون راندند.

اماکن تاریخی یمن :

الجامع الکبیر واقع در صنعای قدیم : در سال 6 هجری قمری تأسیس شده و سومین مسجد قدیمی اسلام محسوب می شود.

مسجد امام علی (ع): مسجدی است که امام علی (ع) در آنجا نماز گذارده و نزد یمنی ها دارای قداست خاصی است.

مسجد المتوکل، دارالحجر، موزه ملی، شهر کهن صنعا دارای قدمتی بیش از 4 هزار سال می باشد.

شهر مأرب و سدمأرب : مشهور ترین شهر باستانی دنیا است که زمانی پایتخت بلقیس ملکه سبا و دیگر حکمرانان یمنی بوده است. سدمأرب در 2670 سال قبل بین دو کوه بلق الایمن و بلق الایسر بنا شده است.

عرش بلقیس : در مأرب قرار دارد که بقایای معبدی باستانی است.

شهر باستانی صرواح که در غرب شرق مأرب قرار دارد  که دارای تمدن قدیمی و کهن بوده است.

تاریخ شیعیان:

 در سال دهم هجری و پیامبر اسلام (ص) قصد دعوت از مردم از سرزمین یمن را داشت و خالدبن ولید را به سوی آن دیار فرستاد که توفیقی نیافت و سپس پیامبر علی بن ابی طالب (ع) را به یمن فرستادن و قبیله حمدان اسلام را پذیرفتند و سپس علی(ع) قبیله مذحج را دعوت کردند که بعد از درگیری برای بار دوم اسلام را پذیرفتند.

طایفه ی حمدان یمن جزء گروه های بودند که در کوفه ساکن شدند و در تحولات عراق و کوفه نقشه اساسی داشتند و جزء پیروان سرسخت تشیع بودند و زمانی که بحث خلافت امیر المومنین (ع) مطرح شد قبایل یمنی بیش از دیگران حضرت علی (ع) را ترغیب نمودند.

بعد از حماسه عاشورا گروهی از یمنیان به جمع توابین پیوستند و در آخر هم شهید شدن در اواخر دوره بنی امیه شیعیان حکومت اموی را در یمن سرنگون نمودن ولی بعد از مدتی دوباره شکست خورده و امویان روی کار آمدند.

بعد از امویان عباسیان به ظاهر اهل بیت را احترام و دوستی می کردند ولی بعد از به قدرت رسیدن از شیعیان تبری جستند بنابراین شیعیان (علویان ) به وسیله ابو عبدالله محمد بن ابراهیم از نوادگان امام حسن (ع) بود که به ابن طبا طبا شهره بود و پس از او محمد بن محمد بن زید از نوادگان امام سجاد بود که قیام نمود و یمن را تصرف کرد  ولی دوامی نیاورد.

زید بن علی فرزند امام سجاد (ع) علیه خلافت اموی قیام کرد و به شهادت رسید و فرزندان زید راه وی را ادامه دادند و بعد ها پایه گذار برخی حکومت های شیعه در یمن و طبرستان شدند.

قاسم بن ابراهیم رَسی (246 قمری ) از امامان زیدیه به یمن رفت و حکومت شیعه مبتنی بر عقاید مذهب زیدیه که بیش تر بر مکتب اعتزال تاکید دارد تا منبع امامیه تشکیل شد.

شیعیان 5/6 میلیون نفر از جمعیت یمن را تشکیل می دهند بیش تر مردم یمن سنی و مذهب شافعی دارند و بعد از شیعیان زیدیه شیعیان دوازده امامی می باشند که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران افزایش یافته اند شیعیان زیدیه با امامیه در فقه نود درصد اشتراک دارند و ولایت و عصمت 5 تن از اهل بیت و خلافت علی بن ابیطالب و امامت از نسل امام حسین ظهور حضرت مهدی (عج) را قبول دارند اما بیشتر از اندیشه های معتزلی و اندکی از مذهب حنفی پیروی می کنند نود درصد شیعیان از سادات حسنی و  ده درصد از سادات حسینی هستند.

کشور یمن : پایتخت صنعا ـ مساحت 000/555 کیلومتر مربع کیلومتر مربع (چهل و هفتمین کشور جهان )  جمعیت :23 میلیون نفر نوع حکومت : جمهوری چند حزبی با دو مجلس قانون گذاری ـ نژاد : 92% عرب ـ 7/3 % سومالی ـ 1/1% سیاهپوست دین : اسلام زبان : عربی واحد پول : ریال یمن = 100 فلس

اقتصاد یمن : تولید نا خالص داخلی 05/52 میلیارد دلار است نیروی کار در بخش کشاورزی می باشد نرخ بیکاری در این کشور 35 درصد است، 2/45 درصد از مردم زیر خط فقر هستند محصولات صادراتی، نفت خام، قهوه، ماهی خشک شده و نمک سود که به کشورهای چین هند، تایلند، کره جنوبی ژاپن امارات متحده عربی و آمریکا صادر می شود.

محصولات وارداتی :

غذاو احشام زنده، ماشین آلات و تجهیزات و مواد شیمیایی

مردم یمن :

امید به زندگی زنان 65 سال و مردان 61 سال حدود یک درصد جمعیت بزرگ سال ایذر دارند.

جغرافیای طبیعی :

 به دنبال توافق حاصل در سال 1989 در سال 1990 جمهوری عربی یمن (شمالی) و جمهوری دموکراتیک خلق یمن (جنوبی) با هم متحد شدند  و نام جمهوری یمن را بر خود نهادند ولی همیشه با عربستان سعودی و عمان اختلافات مرزی داشته اند.

تولید نفت:

روزانه 320 هزار بشکه تولید در سال 107 میلیون بشکه ، در ماه 9 میلیون بشکه به طور متوسط جمهوری یمن به 5 منطقه تقسیم می شود:

1ـ مناطق کوهستانی

2ـ  منطقه جلگه ای

3ـ منطقه ی ساحلی

4ـ منطقه ربع الخالی

5ـ جزایر یمن

شهرهای مهم یمن :

صنعا، مأرب ، صعده،  شیوه، ذمار، الحوطه عدن، المحویت، مکلا، الشحر، سیئون ، البیضاء، یاریم، ظفار ـ حمام دمت ـ اَب ـ جبله ـ الغضیه  ـ زنگبار ـ حدیه

اهمیت استراتژیک یمن:

حاصل خیز بودن یمن و دارا بودن موقعیت خاص جغرافیایی و بنادر مهم در طول تاریخ موجب حرص طمع استعمار گران بوده  است و به علت واقع شدن بین دریای سرخ و اقیانوس هند نزدیک ترین آبراه بین شرق و غرب می باشد که باب المندب می توان بر دریای سرخ کنترل داشت.

جزیره کمران نیز اهمیت استراتژیکی بر خوردار است و برای مقاصد نظامی و کنترل کشتیرانی در دریای سرخ اهمیت دارد همچنین نزدیکی این کشور به شاخ آفریقا .

استانهای یمن :

1ـ عدن 2ـ عمران 3ـ آبین  4ـ منابع 5ـ بیضا 6ـ حدیده 7ـ جوف 8ـ مهره 9ـ محویت 10 ـ صنعاء 11 دمار ـ 12 ـ حضر موت ـ 13 حجة ـ 14 ـ اِب ـ لحج 16 ـ مأرب 17 ـ ریمه 18 ـ صعده ـ 19 ـ شبوه 20ـ تعز

منابع:

کتاب قتبان و سبا ـ چاپ لندن 1955

تاریخ عرب در عصرجاهلیت 1978 ـ دکتر سید عبدالعزیز بن سالم

امیران و قبایل جبرئیل سلیمان 1988

تاریخ شیعه علامه مظفر

تارخ شیعه ترجمه محمد باقر حجتی

اطلس جامع گیتا شناسی  

گرآورنده:

محمد حسنی سعدی